ارزیابی سلامت اگرواکوسیستم های منطقه بیرجند

به منظور ارزیابی سلامت اگرواکوسیستم های منطقه بیرجند بین سال های 1370 تا 1390، تعداد 59 شاخص به عنوان سنجه های سلامت در قالب سه گروه از ملاک های ساختاری (25 سنجه، نظیر سرانه زمین های کشاورزی و فشار زراعی بر اراضی)، ملاک های کارکردی (25 سنجه، نظیر کارائی مصرف آب و مصرف کودهای شیمیایی ) و ملاک های سازمانی (9 سنجه، نظیر استفاده از نیروی متخصص و بیمه کشاورزی) انتخاب و دسته بندی شدند. روش محاسبه هر یک از سنجه ها بر اساس تعریف علمی آنها صورت پذیرفت. جهت برازش معادلات مربوطه و مشاهده روند تغییرات، از روش های تجزیه رگرسیونی و برای شناسایی وجود و یا عدم وجود رابطه معنی دار بین سنجه ها، آزمون همبستگی به عمل آمد. در گام بعدی با توجه به مثبت یا منفی بودن هر شاخص و شدت اثر آن در سلامت اگرواکوسیستم ها، ضرایب مثبت و منفی مربوطه (از 3+ تا 3-) تعیین و پس از نرمال سازی داده ها جهت یکسان سازی نوسانات و قرار گیری داده ها بین صفر و یک، ضرایب مربوطه اعمال شد و به این ترتیب شاخص سلامت کل در هر سال از طریق جمع جبری امتیازات کل سنجه های موجود در هر یک از ملاک های سه گانه، بدست آمد و در آخر هم از جمع جبری امتیازات نهایی کسب شده در طول هر یک از سال های مورد مطالعه، شاخص سلامت کل اگرواکوسیستم ها در طول دوره 21 ساله محاسبه شد و جهت تعیین مرتبه کیفی شاخص سلامت کل در طول بازه زمانی مورد مطالعه، کلاس بندی کیفی امتیازات صورت پذیرفت. طبق نتایج حاصله، امتیاز نهایی ملاک های ساختاری در طول دوره مطالعه برابر با 12/184+ شد که مثبت ترین و منفی ترین سنجه های اثرگذار در این گروه از ملاک ها به ترتیب سنجه حفاظت از آبخیز ها با امتیاز 31/36+ و سنجه تغییر کاربری اراضی کشاورزی با امتیاز 17/30- بودند. امتیاز نهایی ملاک های کارکردی در طول دوره مطالعه برابر با 22/101+ شد که سنجه میزان بارندگی با امتیاز 28/30+ و سنجه خسارت محصولات کشاورزی با امتیاز 67/33- به عنوان مثبت ترین و منفی ترین سنجه های این گروه از ملاک ها بودند. امتیاز نهایی ملاک های سازمانی در طول دوره مطالعه برابر با 89/170+ شد که سنجه تعاونی های کشاورزی با امتیاز 60/41+ و سنجه ترویج کشاورزی با امتیاز 92/7+ عنوان مثبت ترین و کم اثر ترین سنجه های این گروه از ملاک ها را به خود اختصاص دادند. در پایان نیز شاخص سلامت کل اگرواکوسیستم های منطقه بیرجند که حاصل جمع امتیازات نهایی ملاک های سه گانه در طول دوره مطالعه بود، با کسب امتیاز 24/456+ در کلاس سلامت نسبی قرار گرفت که در بین سنجه های 59 گانه، سنجه تعاونی های کشاورزی با امتیاز 60/41+ و سنجه خسارت محصولات کشاورزی با امتیاز 67/33- به عنوان مثبت ترین و منفی ترین سنجه های اثرگذار در شاخص سلامت کل شناسایی شدند. در این بین، ملاک های ساختاری با کسب بیشترین امتیازات به عنوان مهم ترین گروه از ملاک های اثرگذار در شاخص سلامت کل اگرواکوسیستم های منطقه بیرجند شناخته شدند که پس از آن به ترتیب ملاک های سازمانی و کارکردی در درجه بعدی اهمیت قرار گرفتند.